Położenie
Źródło: Wikipedia, The Local World of an Ancient Greek City-State ISBN 978-1-77096-223-1
Megara była dobrze usytuowana (na Przesmyku Korynckim), aby czerpać korzyści z handlu odbywającego się z Peloponezu do centralnej Grecji lub z Koryntu do Zatoki Sarońskiej (w której znajdował się główny port Nisa oraz port Pagae [dzis. Alpochori], oba pod kontrolą Megary z wyjątkami; kolejne dwa porty to Panormos i Aigosthena). Natomiast teren miasta-państwa (Megaryda) był terenem górzystym. Megara znana była szczególnie z eksportu wełny i produktów z niej, oraz warzyw (np. kapusty o czym będzie poniżej).
W Megarze, na agorze, łączyły się szlaki handlowe z Koryntu i terenów Attyki oraz Beocji.
Dogodne położenie do prowadzenia handlu stanowiło przeciwwagę do niedogodnego położenia geopolitycznego, bowiem Megara znajdowała się pomiędzy Koryntem, Atenami i Spartą. Głównie z tymi polis rywalizowała o wpływy, co prowadziło również do wojen. Na przestrzeni wieków Megara traciła swoją suwerenność na rzecz jednej z wymienionych polis albo stawała do konfliktu wspierając którąś ze stron ale były również momenty, gdy udawało się zachować neutralność.
Pochodzenie
Przyporządkowanie Megarian do jednej z grup etnicznych nie jest łatwe. Spartiaci, Beoci, Ateńczycy, Jonowie, to grupy etniczne, które łączyły pochodzenie Megarian ze swoim i zgłaszały pretensje do siebie nawzajem względem Megary. Sami Megarianie uważali się za potomków Dorów; ta teza również nie ma w pełni uzasadnienia. Na przykład, analiza dialektu jakim posługiwali się Megarejczycy faktycznie wskazuje na korzenie Dorów, jednak ma on w sobie także cechy językowe innych grup.
Strabon w swoim dziele pt. Geografia pochodzenie Megarian łączy z Dorami właśnie; jest to jedna z trzech wersji, które ten autor przedstawia.
Wątek pochodzenie pojawia się w mitach Aten i Megary, które są silnie powiązane (np. Skiron, Tezeusz) i bez wątpienia odzwierciedlają historyczne napięcia między tymi dwoma państwami o terytoria takie jak Salamis i Eleusis.
Dzieje Megary
W okresie archaicznym i okresie klasycznym Megara dzięki silnej flocie morskiej czerpała zyski z handlu oraz była w stanie rywalizować z Koryntem i Atenami.
VII w. p.n.e.
Megarianie przejawiali negatywną postawą wobec Koryntu oraz rządów arystorkacji, z kolei sprzyjali rządom tyranii w Atenach. Następnie, w VI w. p.n.e. stronnictwom demokratycznym (o charakterze demagogii).
Około 650 r. p.n.e. Megara podbija ludność zamieszkującą wyspę Salamine i przejmuje kontrolę nad wyspą.
VI w. p.n.e.
W 580 r. p.n.e. upadają rządy demokratycznego stronnictwa.
Megara stała się członkiem Ligii Peloponeskiej ok. 520 r. i tego samego roku została sprzymierzeńcem Sparty.
W tym okresie Megara założyła kolonię na Sycylii oraz na wybrzeżu Morza Czarnego.
Od ok. 599 r. – 550 r. p.n.e. Ateńczycy i Megarianie toczą spór o naturalne prawo do Salaminy.
V w. p.n.e.
W 461 r., Megara i Ateny zacieśniły relacje i w efekcie, Ateńczycy otrzymali dostęp do dwóch przystani tj. Nisa i Pagae; Megara opuściła Ligę Peloponeską i przystąpiła do Ateńskiego Związku Morskiego. Jedną z przyczyn mogła być słaba pozycja Sparty, która w tym czasie musiała uporać się z powstaniem w Messenii, więc Megarejczycy mogli uważać, że muszą znaleźć innego gwaranta ich bezpieczeństwa wobec niesłabnącego napięcia między Megarą a Koryntem. Ma miejsce istotny wpływ Aten; Megara traci swoją częściowo swoją suwerenność.
Mniej więcej w tym czasie z inicjatywy rozpoczyna się budowa murów łączących Megarę z przystanią w Nisa; podobne przedsięwzięcia Ateńczycy podejmowali w Argos oraz samych Atenach.
Wojna peloponeska Tukidydes 1.103
Wówczas Megara i Pegae znalazły się w rękach Ateńczyków, którzy zbudowali dla Megarejczyków długie mury od miasta do Nisy, i utrzymywali je z własnym garnizonem. I od tego momentu było to przyczyną, że nienawiść Koryntian przeciwko Ateńczykom wzrosła.
W 446 r. p.n.e. Megarejczycy buntują się przeciwko Ateńczykom i wyzwalają się spod ich kontroli i wpływów. Nisa i Pagae na mocy zawartego pokoju tzw. trzydziestoletniego pokoju, kończącego Pierwszą Wojnę Peloponeską (ok. 460 r. p.n.e) wróciły pod kontrolę Megary.
Później, Ateńczycy pamiętając o buncie Megary podjęli akt prawny, na mocy którego zabronili handlu z Megarejczykami we wszystkich portach należących do Aten. (Tuk. 1.139)
Megara toczyła walkę z Koryntem (głównie na umownej granicy terytorialnej), a także w większym stopniu z Atenami (tzw. wojna archidamijska). Ateny zwyciężyły Megarę i przejęły kontrolę nad portami (Nisa i Pagae), które w trwającej wojnie peloponeskiej (431–404 p.n.e.) próbował odbić z ich rąk Spartański dowódca, Brazydas, jednak nie zdołał tego uczynić.
Pagae z biegiem czasu oraz wydarzeń w następnych stuleciach powoli przekształciło się w samodzielną polis. Początek silnych przemian w tym kierunku miał miejsce w ramach czasowych przedstawionego (skrótowo) stulecia i wydarzeniach związanych ze schronieniem się tam zbiegłych zwolenników oraz członków oligarchicznego stronnictwa w Megarze; zbiegłych przed represjami ze strony stronnictwa demokratycznego, które doszło do władzy.
IV w. p.n.e.
Znaczenie floty morskiej Megary zostało (przypuszczalnie) zredukowane, podobnie zyski z handlu. Isokrates w swoim dziele O pokoju wskazuje na skalę zubożenia społeczeństwa Megarydy:
(…) podczas gdy Megarianie, którzy mieli małe i nieznaczące zasoby na początku i którzy nie posiadają ani ziemi, ani portów, ani kopalni, ale są zmuszeni do uprawiania samych skał (…)
Przekaz Isokratesa może być jednak obarczony przesadą w ocenie rzeczywistego stanu. Po 300 roku p.n.e. w Megarze używano brązowych monet z dziobem triremy na awersie i dwoma delfinami pływającymi w kole na rewersie, co wyraźnie wskazuje na kontynuację silnej tradycji morskiej; z kolei używanie monet może sugerować, że Megara była jednak na tyle zamożna, że mogła bić własną monetę.
W tym stuleciu Megarejczycy, przekazali pieniądze na odbudowę zniszczonej w wojnie świątyni Apolla w Delfach.
III w. p.n.e.
Megara została członkiem Związku Achajskiego.
W 224/3 r. p.n.e. opuściła ww. Związek i wraz z Aigosteną (która była już w tym czasie niezależną polis, a wcześniej była portem Megary) dołączyła do Związku Beockiego.
II w. p.n.e.
Megara pod rządami Rzymian straciła na znaczeniu politycznym i handlowym, którego nie była już w stanie w przyszłości odzyskać.
Władcy (mityczni):
- Teagenes, tyran; zabił trzodę bogatych (brak jest motywów); próbował około 630 roku pomóc swojemu zięciowi Kylonowi w zdobyciu władzy w Atenach; i zbudował dom z fontanną, który wciąż można zobaczyć we współczesnej Megarze.
- Foroneus,
- Kar, potomek pierwszego króla Argos,
- Leleg, przybył z Egiptu; Leleg to także król Lakonii, zaś Lelegami nazywano też mieszkańców Lacedemonu;
- Klezon,
- Pylas, syn Klezona,
- Skiron, syn Pylasa, który ożenił się z córką Pandiona (a więc zięć Pandiona i szawgier Nizosa); walczył z Nizosem o władzę; Ateńczycy przedstawiają Skirona jako rozbójnika i mordercę; Megarejczycy przedstawiają go pozytywnie.
- Pandion, potomek Pylasa,
- Nizos, syn Pandiona, wg Pauzaniasza “ustąpiwszy Ajgeusowi, jako najstarszemu w całym rodzie, władzę nad Atenami, sam otrzymał władzę królewską nad Megarą i nad terenami sięgającymi aż do Koryntu.“
- Hyperion, syn Agamemnona; wg Pauzaniasza Oto gdy ostatni król Megary, syn Agamemnona, Hyperion padł z ręki Sandiona z powodu swej chciwości i pychy, obywatele Megary postanowili już odtąd nie mieć jednego władcy, lecz tylko wybieralnych urzędników i kolejno świadczyć im posłuszeństwo.
Ciekawostki
- znana była z tego, że jej mieszkańcy uprawiali głównie kapustę; opady deszczu w tym rejonie były większe niż w pozostałej części Attyki; kapusta – jej uprawa i spożywanie jako ulubiony przysmak Megarian, było przedmiotem drwin ze strony mieszkańców innych polis, np. ateńczyków,
- znana była z tego, że duże połacie ziemi przeznaczone były na pstawiska; Arystoteles w swojej Polityce (1305 a 25-26) zwraca uwagę na to, że w gwałtownej rywalizacji o wpływy w polis pod koniec VII wieku p.n.e. niektórzy arystokratyczni przywódcy obrali sobie za strategię zabijanie pasących się stad swoich przeciwników, co podkreślało ich znaczenie,
- chlanis to wytrzymała, krótka wełniana tunika, która była pożądanym produktem eksportowym innych polis; te wyprodukowane w Megarze znane były z jakości wełny, były cenione zarówno jako ubrania gotowe jak i jako dobra odzież zimowa. Według Ksenofonta (Mem. 2.7.6) wielu Megarian czerpało znaczne zyski z ich produkcji i handlu w Zatoce Sarońskiej, i poza nią.
- “Łzy Megarian” (podobne znaczenie do “krokodyle łzy”) – były przysłowiowe; “przymusowa” żałoba; dwie opowiadają o żałobie Megarian. 1. Mówi, że córka króla megaryjskiego poślubiła korynckiego księcia, a gdy zmarła, jej ojciec zmusił megaryjczyków, by udali się do Koryntu, by ją opłakiwać. 2. Mówi, że żona króla Megarian zmusiła Megarian do opłakiwania śmierci jej męża.
- w bitwie pod Platejami (479 r. p.n.e) stanęło 3 000 hoplitów z Megary,
- w bitwie pod Termopilami (279 r. p.n.e.) stanęło 400 hoplitów z Megary,
- w bitwie pod Slaminą (480 r. p.n.e.) udział wzięło 20 trójrzędowców (l.poj. triera) z Megary,
- w czasie, gdy Megara należała do Związku Achajskiego (242-240 r. p.n.e.) 150 sędziów z Megary rozstrzygnęło konflikt o terytorium, który istniał pomiędzy Koryntem a Epidauros; Megara miała wówczas status suwerennej i neutralnej polis.
Lista założonych kolonii:
- Hyblaja na Sycylii (ok. 750 r. p.n.e.),
- Heraklea Pontyjska na wybrzeżu Morza Czarnego (ok. 558 r. p.n.e.),
- Mesembria na wybrzeżu Morza Czarnego,
- Astakos na zachodniej części Peloponezu,
- Chalkedon nad cieśniną Bosfor (ok. 676 r .p.n.e.),
- Bizancjum nad cieśniną Bosfor (ok. 668 r. p.n.e.),
- Selinunt na Sycylii (ok. 650 r. p.n.e.).
Megara w źródłach
Wędrówka po Helladzie – Pauzaniasz, I rozdz. XXXIX
Od Eleuzys zupełnie niedaleko jest już tzw. ziemia megarejska. Władza
nad nią także należała ongiś do Ateńczyków, gdy król Pylas
przekazał ją w spadku Pandionowi. Za dowód mi służy obecność grobu
Pandiona na tej ziemi oraz ta okoliczność, że Nizos ustąpiwszy
Ajgeusowi, jako najstarszemu w całym rodzie, władzę nad Atenami, sam otrzymał władzę królewską nad Megarą i nad terenami sięgającymi aż do Koryntu. Jeszcze do dnia dzisiejszego megarejska przystań, Nizaja, nosi od niego nazwę. Później, w czasie rządów króla Kodrosa, Peloponezyjczycy
ruszają z wyprawą wojenną na Ateny. Nie dokazawszy niczego godnego uwagi, w czasie swego odwrotu zabrali Ateńczykom Megarę i natychmiast dali na osiedlenie ochotników spośród Koryntian i innych sprzymierzeńców.
W ten sposób Megarejczycy zmienili obyczaje i dialekt oraz stali się Dorami. Wedle ich opinii miasto otrzymało nazwę w czasie panowania na tej ziemi Kara, syna Foroneusa. Wtedy, jak utrzymują, wznieśli po raz pierwszy przybytki Demetry i nazwali je Megara [tj. Komnaty]. A sami o sobie zaczęli mówić jako o Megarejczykach. Beotowie znowu twierdzą, że w Onchestos mieszkał syn Posejdona, Megareus, i że przybył z wojskiem do Nizosa, aby mu pomóc wytrwać w wojnie przeciw Minosowi; gdy zaś padł w walce, został pochowany na miejscu walki, a miasto, przedtem nazywane Nizą, otrzymało odeń miano Megary.
Megarejczycy jeszcze i to utrzymują. Mianowicie, że w dziewiątym pokoleniu po Karze, synu Foroneusa, panował Leleg przybyły z Egiptu i za jego panowania nazywano mieszkańców Megary Lelegami. Synem Lelega ma być Klezon, Pylas synem Klezona, Skiron synem Pylasa. Ten zaś miał się ożenić z córką Pandiona. Później powstał spór o władzę między Nizosem, synem Pandiona, a Skironem. Rozsądził ich Ajakos w ten sposób, że władzę królewską przyznał Nizosowi i jego potomkom, a Skironowi zdał dowództwo na wojnie. Wedle tradycji ustnej, Megareus, syn Posejdona, ożeniwszy się z córką Nizosa, Ifinoą, przejął władzę w spadku po Nizosie. Megarejczycy natomiast nie chcą nic wiedzieć o wojnie z Kretą i o zdobyciu miasta w czasie panowania Nizosa.
Wojna peloponeska – Tukidydes 1.114
Niedługo potem zbuntowała się Eubeja od Ateńczyków, a gdy Perykles przeszedł już do niej z wojskiem ateńskim, dotarła do niego wieść, że Megara również się zbuntowała i że Peloponezyjczycy zamierzają najechać Attykę, a Megarejczycy wybili garnizon ateński, z wyjątkiem tych, którzy uciekli do Nysy. Megarejczycy, gdy się zbuntowali, wzięli sobie na pomoc Koryntian, Epidaurojczyków i Sicyończyków. Dlatego Perykles natychmiast wycofał swoje wojsko z Eubei;
Pytania rzymskie i greckie – Plutarch
16 Co to jest to, co Megarianie nazywają aphabrōma?
Kiedy Nisus, od którego Nisa wzięła nazwę, był królem, pojął za żonę pochodzącą z Boeotii Habrotę, córkę Onchestusa, siostrę Megareusa, kobietę, która, jak się okazuje, była zarówno wyjątkowo inteligentna, jak i wyjątkowo dyskretna. Kiedy zmarła, Megarianie opłakiwali ją zgodnie, a Nisus, chcąc, by pamięć o niej i jej reputacja utrwaliły się na wieki, nakazał kobietom w mieście nosić szatę, którą ona nosiła; ze względu na nią nazwał tę szatę aphabrōma. Wydaje się, że nawet sam bóg dbał o reputację tej kobiety, gdyż często, gdy kobiety z Megary chciały zmienić swoje szaty, powstrzymywał je wyrocznią.
17 Co oznacza “przyjaciel włóczni”?
W dawnych czasach Megaryda była zasiedlona w gminach wiejskich, których mieszkańcy podzieleni byli na pięć grup. Nazywano je Heraeïs, Piraeïs, Megareis, Cynosureis i Tripodiscioi. Chociaż Koryntianie wywołali wśród nich wojnę domową, gdyż Koryntianie wiecznie spiskowali, by zdobyć Megarę pod swoją kontrolą, to jednak ze względu na swoją uczciwość prowadzili swoje wojny w sposób cywilizowany i po bratersku. Nikt bowiem nie wyrządzał żadnej krzywdy ludziom pracującym na polach, a gdy ktoś został schwytany, musiał jedynie zapłacić pewien określony okup, który jego porywacze otrzymywali po uwolnieniu go, a nie pobierali go wcześniej, lecz ten, kto wziął jeńca, odprowadzał go do swojego domu i po podzieleniu się z nim solą i jedzeniem odsyłał go do domu. Ten, kto przyniósł okup, był bardzo szanowany i odtąd pozostawał przyjacielem swego porywacza, a w związku z tym, że został schwytany za pomocą włóczni, nazywano go teraz “przyjacielem włóczni”. Każdy, kto nie zapłacił okupu, był uważany za nieuczciwego i niewiernego, nie tylko wśród swoich wrogów, ale także wśród współobywateli.
18 Co to jest “interes powrotny”?
Kiedy Megarianie wypędzili Theagenesa, swojego despotę, przez krótki czas byli trzeźwi i rozsądni w swoich rządach. Ale później, gdy przywódcy ludowi nalali im pełnego i mocnego haustu wolności, jak mówi Platon, zostali całkowicie zepsuci i wśród ich szokujących aktów niewłaściwego postępowania wobec bogatych, biedni wchodzili do ich domów i domagali się, by ich zabawiano i ucztowano z przepychem. Ale jeśli nie otrzymywali tego, czego żądali, traktowali wszystkich domowników z przemocą i zniewagą. W końcu uchwalili dekret, na mocy którego otrzymywali z powrotem odsetki, które przypadkiem zapłacili swoim wierzycielom, nazywając ten środek “odsetkami zwrotnymi”.
Geografia – Strabon, ks. IX rozdz. I
Ale po powrocie Herakleidów i podziale kraju doszło do tego, że wielu dawnych mieszkańców zostało wypędzonych ze swych ojczyzn do Attyki przez Herakleidów i Dorów, którzy z nimi wrócili. Wśród nich był Melantus, król Messenii. On też panował nad Ateńczykami, za ich zgodą, po zwycięstwie w pojedynczej walce nad Ksantusem, królem Boeotów. Ponieważ jednak Attyka była teraz ludna z powodu wygnańców, Herakleidzi przestraszyli się i za namową głównie mieszkańców Koryntu i mieszkańców Messenii – tych pierwszych z powodu ich bliskości, a tych drugich dlatego, że Kodrus, syn Melantusa, był wtedy królem Attyki – wyprawili się przeciwko Attyce. Ale będąc pokonanymi w bitwie, wycofali się z całej ziemi z wyjątkiem terytorium Megary; tę zaś zajęli i nie tylko założyli miasto Megara , lecz także uczynili jej ludność Doryjczykami zamiast Jonami. Zniszczyli też filar, który stanowił granicę między Jonami a Peloponezyjczykami.
Żywoty i poglądy słynnych filozofów – Ksenofont ks. 6 rozdz. 2
W Megarze widział owce chronione przez skórzane kurtki, podczas gdy dzieci chodziły gołe. “Lepiej jest – powiedział – być baranem należącym do Megary niż jego synem.
Opracowano na podstawie:
- Hans Beck – If I am from Megara, Megarian Moments. The Local World of an Ancient Greek City-State ISBN 978-1-77096-223-1
- Sheila Ager – Mythic Highways of the Megarid, Megarian Moments. The Local World of an Ancient Greek City-State ISBN 978-1-77096-223-1
- Klaus Freitag – Megara’s Harbours, Megarian Moments. The Local World of an Ancient Greek City-State ISBN 978-1-77096-223-1
- Philip J. Smith – Megarian Local Adjudication, Megarian Moments. The Local World of an Ancient Greek City-State ISBN 978-1-77096-223-1
- Alex McAuley – From the Cradle, Megarian Moments. The Local World of an Ancient Greek City-State ISBN 978-1-77096-223-1
- https://www.britannica.com/place/ancient-Greece/The-later-Archaic-periods#ref298064