Stanowią część orszaku boga Dionizosa, istoty mające postać półkońską i półludzką.
Najbardziej znanym centaurem był pochodzący z Tesalii Chejron, który znał się doskonale na myślistwie, ponieważ w młodości towarzyszył Artemidzie w jej wyprawach. Starzec zajmował się wróżbiarstwem, gimnastyką, a przede wszystkim medycyną. Uzdrawiał chorych za pomocą muzyki (dźwięków instrumentów). Był nauczycielem Asklepiosa, boga – lekarza, który potrafił przywracać zmarłych do życia.
„Rozlał balsam na miejsce ostrym tknięte grotem.
W cudnych skutkach moc tego balsamu wsławiona,
On go dostał od ojca, ojciec od Chejrona.”
Homer, Illiada (w:200)
Złą sławą okrył się centaur Nessos. Kiedy Herakles i Dejanira szukali miejsca, aby założyć dom, dotarli do wielkiej rzeki. Centaur zgodził się przenieść na grzbiecie Dejanirę. Wkrótce fałszywy półczłowiek-półkoń, zaczął uciekać z przerażoną kobietą. Herakles wystrzeliszwszy strzałę z łuku ciężko zranił porywacza. Umierający Nessos namówił Dejanirę do nabrania jego krwi, która miała być cudownym lekarstwem i zapewnić dozgonną miłość jej męża.
Dejanira była bardzo zazdrosną kobietą. Dlatego wylała krew Nessosa do miednicy i wyprała w niej koszulę herosa. Gdy Herakles założył koszulę, to od razu poczuł przeszywający ból. Okazało się, że krew centaura była straszliwą trucizną. Heros drapiąc się ranił swoje ciało do krwi, ale ból nie ustawał. Dejanira powiesiła się z rozpaczy, a Herakles postanowił spalić się na stosie. Zeus wybawił go z płomieni i uczynił go nieśmiertelnym, ponieważ był on ulubieńcem bogów.
O obyczajach tych istot dowiadujemy się z historii Tezeusza. Prowadzili oni życie dzikie, na łowach i rozbojach. Żywili się surowym mięsem i łatwo się upijali. Na wesele Pejritoosa i Hippodamii zaproszono kilku centaurów. Tam przebrali miarę i zaczęli porywać kobiety, zaś wg innej wersji centaur Euritos chciał zgwałcić narzeczoną Tezeusz, Hippodameję. W wyniku tego zajścia rozgorzała wojna, która zakończył się wygnaniem centaurów z Tesalii; wygrali ją Lepitowie. Od tamtej pory rozbiegli się po górach i lasach, prowadząc koczownicze życie. Jedynie mądremu Chejronowi pozwolono zostać, gdyż potrafił doskonale wychowywać dzieci. Walki z Lapitami zostały wyobrażone na tarczy Heraklesa.
Władcy Lepitów biorący udział w walce z Centaurami to: Faleros, Kajneus, Hopleus, Mopsos, Pejrithoos (u jego boku w walce brał udział Tezeusz), Prolochos.
Władcy Centaurów biorący udział w walce z Lepitami: Mimas, Perimedes, Urejos.
Bibliografia:
Parandowski Jan, Mitologia, Londyn 1998, Puls, ISBN 1859170846